Sayısal Sismik Gözlem Ağları

Sayısal Sismik Gözlem Ağları:
Tektonik anlamda önem ve risk taşıyan bölgelerde, sismik etkinliklerin yüksek duyarlıklı, yoğun ve modern sismik ağlarla gözlenmesi gereklidir. Sismoloji Grubu, Doğu Akdeniz Bölgesinde 16 adet uzaktan kontrollü ve Marmara Bölgesinde 29 adet istasyondan oluşan sayısal sismik gözlem ağları işletmektedir. Depremlerin oluş zamanı, büyüklük ve merkez üstü dağılımlarını hassas olarak belirlemek, sismotektonik oluşum mekanizmalarını ve doğasını araştırmak ve anlamak, tektonik gerilim dağılımını haritalamak, sismik dalgaların iletim/yutulma, yerkabuğu yapısı ve mühendislik amaçlı zemin özelliklerini belirlemek, sismik risk ve tehlike değerlendirme gibi çok amaçlı sismolojik çalışmalar için veri bankası oluşturmaktadır. YDBAE ülkemizde sismik gözlem ağlarının yaygınlaştırılarak sürekli gözlem yapılması için ilgili kamu ve özel kuruluşlarına gerekli danışmanlık, teknik ve eğitim desteği sağlamaktadır.
Artçı Depremler Ve Bölgesel Depremsellik:
Ülkemizde meydana gelmiş olan büyük depremlerin hemen ardından oluşan artçı sarsıntıları izlemek amacıyla en kısa zamanda gerekli görülen yerlere istasyonlar yerleştirilerek geçici gözlem ağları oluşturulmaktadır. 1992 Erzincan, 1995 Dinar, 1998 Adana ve 1999 İzmit depremlerinin artçıları izlenerek, bunların üzerinde oluştuğu aktif tektonik fayların dağılımları belirlenmiştir. Bunlara ek olarak olağandışı hallerde bir bölgede artan sismik etkinlikleri incelemek amacıyla, geçici gözlem ağları kurularak bölgesel ve yerel ölçekte depremsellik ortaya çıkarılmaktadır (2000, Denizli). Bu tür çalışmalarla deprem üretebilecek aktif faylar belirlenerek yerleşim alanlarını ve büyük yatırım tesislerini tehtid eden potansiyel deprem tehlikesinin açığa çıkartılması hedeflenmektedir.
Zemin Büyütme Etkisi Araştırmaları:
Yerel zemin koşullarının deprem sırasında oluşan yer hareketini büyütmesi, deprem zararlarının ve etkilerinin dağılımını kontrol eden önemli faktörlerden birisidir. Bu nedenle, zemin büyütme etkisinin belirlenmesi, sismik tehlike değerlendirme, depreme dayanıklı tasarım ve hasar kestirim çalışmalarının en önemli bileşenlerinden biridir. 1999 İzmit depreminin, uzak olmasına rağmen, İstanbul'un Avcılar ilçesini büyük ölçüde etkilemesinin ana nedeni, yerel zemin koşullarının yer hareketini büyütmesidir. Bu bölgedeki zemin büyütme etkisi sismolojik teknikler (S-dalgası oranı ve mikrotremor) kullanılarak belirlenmiştir. YDBAE zemin büyütme etkisi ve yerel zemin yapısının belirlenmesine yönelik çalışmalarda öncülük etmektedir.
Yer Kabuk Yapısı Araştırmaları:
Kabuk yapısı çalışmaları, tektonik blokların ve bu blokları sınırlayan fay zonlarının yapısal ve fiziksel özelliklerinin belirlenmesini hedefler. Yapay ve doğal kaynaklı sinyaller kullanılarak sismik tomografi, kırılma, yansıma ve dispersiyon yöntemleri yardımıyla, yer-kabuk yapısının yüksek ayrımlı, 3-boyutlu yapısal görüntüleri elde edilmektedir. Elde edilen kabuk yapısı bilgileri depremsellik, zemin büyütme etkisi, fay zonlarının mekanik ve dinamik özelliklerinin anlaşılması ve sismik tehlike değerlendirme çalışmalarında önemli rol oynamaktadır.
Kayıtçı Geliştirme ve Üretim:
TÜBİTAK-MAM, YDBAE'nde işletilmekte olan sabit ve geçici istasyonlarda veri toplamak amacıyla üç türlü sayısal kayıtçılar kullanılmaktadır. Bunlar MİDAS, RefTek 72A-06, 07 ve Reftek-125 (Texan) serisi kayıtçılarıdır. Yer hareketlerini algılamak için kısa (Mark Products 1-4.5 Hz) ve geniş bantlı (CMG-Güralp 0.01-0.03 Hz) yer titreşim ölçerler (sismometre) kullanılmaktadır.
MİDAS kayıçıları ilk olarak 1987 yılında prototip olarak üretilmeye başlandıktan sonra, hızla yenilenen bilgisayar ve elektronik teknolojisinin sağladığı gelişmelere paralel olarak güncelleştirilmektedir. 14 bit sayısal çözünürlüğe sahip MİDAS kayıtçılarının, YDBAE'deki uzman ve mühendisler tarafından tasarlanarak üretilmesi, Türkiye'de yapılan ilk ve tek sismik kayıtçı olması ve uzaktan modem kontrollü işletim sistemine sahip olması en önemli özellikleridir.
RefTek yüksek çözünürlüklü (24 bit) sayısal kayıtçıları yüksek hacimde veri depolayabilen (18 GB) sismik veri toplama sistemleridir. 3 aktif kanalda aynı anda saniyede 1000 örneğe kadar veri toplayabilirler.
Sismik kırılma, yansıma ve kısa süreli geçici gözlem ağlarında Reftek-125 (Texan) sismik kayıtçıları kulanılmaktadır. 24-bit sayısal çözünürlük ve 32/64 Mb hafızalı bu yeni nesil sismik kayıt sistemi, hızlı ve pratik kullanım özelliğine sahiptir.
Sismolojik/Sismik Veri İşlem-Modelleme-Ters Çözüm:
Sismolojik/sismik verilerin arşivlenmesi, işlenmesi ve yoruma hazırlanması için, günümüzde uluslararasıkuruluşlarda yaygın olan yazılım ve algoritmalar güncellenerek kullanılmaktadır. YDBAE'de mevcut sismolojik/sismik amaçlı kullanılan yazılım paketleri ve algoritmalar şunlardır;
- Veri İşlem Paketleri: SAC, PASSCAL, SEISAN, SU, SEP, DISCO, GIANT.
- Jeofizik Ters Çözüm ve Modelleme Algoritmaları; Sismik tomografi, Seyahat zamanı ve Dalga Biçimi Ters Çözümleri, S-dalga soğrulma-büyütme ve Mikrotremor analizi, Genetik Algoritmalar.
- Sismik alıcı dizin ve sinyal tanıma veri işlem algoritmaları.
- Sismik ağ tasarımı ve kalibrasyonu.