ULUSLARARASI JEOFİZİK PROGRAMLARI

Jeofiziğin temel bir özelliği, genişleyen bir zaman aralığında birçok yerden elde edilen çok miktarlarda veri niceliklerinin kaydı, toplanması, karşılaştırılması, analizi ve sentezinin gerekliliğidir. Bu, uluslararası i?birliğini ve koordinasyonunu, geniş bilim adamı ve teknisyenleri grubunu ve en hızlı elektronik bilgisayarlarla desteklenen laboratuar aktiviteleri kadar sofistike alet donanımının da kullanıldığı geniş arazi programlarına ihtiyaç duyan kompleks ve zor bir görevdir.

Genelde jeofiziğin çeşitli disiplinleri daha ileri bir geleceğe sahiptir yani onlar insan düşüncesi için temel öneme sahip olguları kapsarlar. Aile ve iş çevresinde meteorolojik ya da diğer jeofizik olaya dayanan yönetim kararına ihtiyaç dumadan nadir gün geçirilir. Jeofizik çalışmalar bilim adamları kadar ülkelerle de ili?kilidir ve jeofizik programlarının planlanması resmi ve gayri resmi ki?ilerin çabalarının temel bir fonksiyonu sonucu olu?mu?tur. Uluslararası hükümetlere bağlı kurumlardan biri olan Birle?mi? Milletler'in uzmanla?mış ajansları, çe?itli programaları kapsayacak ?ekilde (örneğin UNESCO -Birle?mi? Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü- hidroloji ve o?inografi sahasında, Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) atmosfer bilimi alanında) olu?turmu?lardır. Uluslararası hükümetlerle ilgisi olmayan (nongovernmental) yapıla?malar durumunda, böyle aktivitelerde, Uluslararası Bilim Birlikleri Konseyi (ICSU)'nin bile?en disiplinleri, öncelikle Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliği (UJJB) gibi bilimsel birlikler ile bireysel Jeofizik programlarına karşılık gelen özel bilimsel ve birliklerarası komiteler yer alır. Bu programlarda açığa çıkan eğilim, hükümetlerle ilgili-ilgisiz (resmi - gayri resmi) kurumla?malar arasındaki i?birliğinin artmasıdır. Birle?mi? Milletler Genel Kurulu sıksık böyle özel olu?umları te?vik etmi?tir.

Geni? kapsamlı uluslararası Jeofizik Programları hem sayıca hem de büyüklük olarak (nicelik ve nitelik) artmıştır ve bu Uluslararası Jeofizik Yılı (UJY)'nın muhte?em ba?arısına bağlanır. Uluslararası Jeofizik Yılı (1957-1958) bilimle ilgisi olmayan halkın ilgisini ve hayalini de esir almıştır. Bilim adamları için UJY, hemen hemen global ve hemen hemen e?zamanlı gözlem programlarına izin verdiğniden ba?arılı idi ancak jeofizik çalışmalar seferlerin yan uğraşını değil amacı olu?turmu?tur. Antartika kıtası ve onun atmosferinin dü?ey ve yatay problanması seferlerin ana amacı olarak jeofizik çalışmaların muhte?em örneği idi (maalesef ?imdi de!)

Çe?itli savunulabilir ve zahmete değer projeler, uluslararası bir jeofizik programında varolabilirken, böyle bir program finansal ve personel desteğinin artan varlığını i?letmek için sadece bir giri?im değildi fakat ara?tırma ve ili?kili alanlarda teknolojinin düzenli ilerleyi?i ile global bir temelde planlama yapmak için oldukça tedbirli bir giri?imdi. E?zamanlı ya da en az koordineli çalışmalar için ihtiyaçların var olması nedeniyle bir mekan ya da zaman parçasında yeni ya da geli?i güzel bir ?ekilde geni?leyen programlara girmek etkili ya da ekonomik değildir. Bu bağıl olarak yeni gözlemsel çalışma türleri üzerine temel bir nokta koyan uluslararası jeofizik programının görünümünün kesin olarak nedenidir, diğer yanda bu programlar önemli sonuçları (ba?langıcından bu yana biriktiren insanlık için) olu?turabilir. Aynı zamanda varolan programları sınamak ve onların yetersizliklerini (alet, ?ebeke, eğitim gibi) bilmek için (özellikle onlar daha yeni çalışmalar için temel öneme sahipse, seçilen bir gözlem ve inceleme periyodu sırasında da bu zayıflıklar en aza indirilir ya da ortadan kaldırılır) gereklidir. Uluslararası jeofizik Programı ortaklık için izin verilen bütün ülkelerin ek avantajlarına sahiptir.

GÜNESE YÖNELİK PROGRAMLAR

Temmuz 1957'den Ekim 1958'e dek olan süre Uluslararası Jeofizik Yılı (UJY), öncelikle güne? ve yer atmosferleri üzerine yoğunla?mış ve koordineli jeofiziksel ara?tırmalarının uluslararası olarak kabul edilen süresi idi. Onun güçlü insanlık etkinliği olması kadar güçlü güne? etkinliği ile de sınırları çizilmi?tir, bu iki faktör nedeniyle kabul görmü?tür. 1960'lar ile görülmü?tür ki UJY'na yeni bir liyakat olarak konu, yoğunla?ma ve koordinasyon olarak izleyen minumum güne? aktivitesi sırasında ikinci bir uluslararas› zaman dilimi olu?turulabilir. Bu periyod, maksimum ve minimum güne? aktivitesi zamanında olaylar ve parametreler arasında bir karşıla?tırmaya izin veren Ocak 1964'den Eylül 1965'e dek süren Uluslararası Sakin Güne? Yılı (USGY) olarak isimlendirilmi?tir. USGY program, JBBK tarafından uluslar, birlikler ve izleyen disiplinlerde tartışmaların temeli oldu; bunlar, meteoroloji (16 km yukarıda atmosferin geni? ölçekteki fiziksel ve dinamik karakteri), Jeomanyetizma, aurora, airglow, iyonosfer, dü?ey geli?, adsorbsiyon, kayma çalışmaları artı roket ve uydu verisi), güne? aktivitesi, kozmik ısınlar, uzay ara?tırmaları ve aeronomi. 71 ülke USGY'na ortaklık etti ve sonuçlar bilimsel dergilerde ve USGY'nın Annals'larında yedi ciltte özetlenerek yüzlerce araıtırma makalesi olarak görüldü.

USGY'nı izleyen güne?-yer disiplinleriyle ili?kili ulusal ve uluslararası i?birliği, Güne?-Yer Fiziği Üzerine Birliklerarası Komisyon (IVCSTP)dan geldi. Ba?langıç amaçları, uluslararası aktif güne? yılı (IASY) olarak bilinen maksimum güne? aktivite peryodu (1968-1970) üzerine idi. Bu peryod için spesifik koordineli programlar izleyen alanlarda gerçekle?tirildi. Güne?-Yer çevresinin dinlenmesi (monitoring), proton flare, iç gezegenlerin manyetik alanlarının konfigürasyonlarının dağılımları, manyetosferin karakteristikleri, kesi?en nokta deneyleri, manyetik rüzgarlar, dü?ük enlem auroraları, yukarı atmosferin yapısı ve dinamiği, iyonosferik kimya ve iyonosferik dağılımlar.

KATI YER JEOFİZİĞİ PROGRAMLARI

Dünya manyetik ölçümleri olarak bilinen, katı yerküre çalışmaları kadar uzay problemlerine de yönlenmi? olarak, yüksek derecede etkin bir program, Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliği'nin Dünya Manyetik Ölçüm Kurulu tarafından UBBK yararına koordine edildi. Bu program›n amacı, 1965 epokunda, yerin manyetik alanı konusunda duyarlı ve ayrıntılı olarak ön fikir birliğine ula?maktı. Yüzey ve havadan elde edilen verinin her ikisiyle mümkün olan 1965'e ekstrapole edildi. Ve birçok özel gözlem programlar›na giri?ildi. Tanımsal bir iskelet ile yüzeyde ve yüzeyden 100 km yukarısındaki (roket ve uydularla) normal ve normal dışı olarak sınıflandırılabilen jeomanyetik olguların ilerideki (gelecekteki) gözlemleri kurulabildi.

Arı katı yerküre disiplinleri için, koordineli programlara ihtiyaç jeofiziğin diğer dallarından oldukça azdır. Zamandan zamana birçok temsili alanda dü?ünülen belirli çalışmalar yerine getirilir getirilmez spesifik bir alanın hızla ilerleyebileceği görülür. Böylesi çaba, UJJB ve altı diğer UBBK Birliği'nin üst manto komitesi tarafından organize edilen 1960'ların ortalarında pik aktivite olan "Üst Manto Programı" için bir durumdur. Vurgulanan amaç, yerkürenin üst mantosunun indirekt olarak problanması idi.

[color=red]ULUSLARARASI HİDROLOJİ ONYILI [/color


Onun muazzam önemine rağmen, hidroloji daha az geli?mi? jeofizik bilimlerinden biridir. Özellikle geli?mi? uluslarla global su problemlerine önemli katkılar sağlamak amacıyla UNESCO, Uluslararası Hidroloji Onyılı'nı olu?turdu. UNESCO'nun koordinasyon konseyi, UBBK'nin Su Ara?tırması Üzerine Bilimsel Komite (COWAR)'dan elde edilen ilerleme ile onyılın planlaması ve promosyonu için merkezi ajans idi. Koordinasyon konseyi, ?ebeke Planlama ve Dizayn, Global Su Dengesi, Hidrolojik haritalar, temsili ve deneysel havzalar, kırıklı kireçtaşı havzaların hidrolojisi, doymu? ve doymamış zonlardaki su içeriğini belirlemek için nükleer teknikler, hidrolojik döngüde insanlığın etkileri, su basması ve onların hesaplanması ve bilginin deği?imi, yayın, standardizasyon problemleri, öğrenim ve eğitimi içerecek biçimde çalışma programı grupları kurdu.



OsİNOGRAFİK PROGRAMLAR



O?inografik Jeofizik programlar için ön koordinasyon kurumu, UNESCO içinde özerk bir örgütlenme olan Hükümetlerarası O?inografi Komisyonu (IOC)dur. IOK'ya bilimsel katkı, UBBK'nin Okyanus Ara?tırması Üzerine Bilimsel Komite (SCOR) tarafından sağlandı. Uluslararası Hind Okyanusu Seferi (Expedition) gibi azçok sınırlanmış geni?liğe sahip Uluslararası Osinografik programların bir kaçına giri?ilmi?tir (1961-1966). Bununla birlikte, bu tür yama-çalışma programları, çe?itli aktivitelerde üstünlük sağlanması zor olduğu için tatmin edici değildir. Sonuç olarak, SCOR tarafından, global bir perspektife vejyonal çalışmaları koyan "Dünya Okyanusu Ara?tırmaları için Genel Bilimsel Yapı" ba?lığı altında bir döküman üretmi?tir. Hemen hemen e? zamanlı olarak Birle?mi? Milletler Genel Kurulu, Okyanus Ara?tırmaları için yeni etkiler sağlayan Deniz Kaynakları üzerine 2172 Çözümünü kabul etti, Uluslararası örgütler, okyanuslar ve onların kaynaklarının ara?tırılmasına ili?kin geni?leyen, ivmelenen ve uzun süreli programlara seri önem vermektedirler.

ATMOSFER BİLİMİ ÇALI?MALARI


Meteorolojideki güçlü programlar UJY ve USGY ile ili?kili olarak olu?turuldu. Fakat öncelikle uzay teknolojisindeki sonraki geli?meler uluslararası ışığı atmosfer bilimlerine de uzatmaktadırlar. Birle?mi? Milletler Genel Kurulu'nun iki anahtarı (172 ve 1802) Uluslararası hükümetlerle ilgili (WMO) ve hükümetlerle ilgili olmayan (JBBK) organizasyonları atmosfer bilimlerinde (hem aletsel, dünya hava saati -WWW hem de ara?tırma ile ilgili Global Atmosferik Ara?tırma Programı- GARP) olarak geli?im için adlandırıldı.

Dünya Hava Saati (WWW), global veri toplama, i?leme ve amacı WMO içinde bütün insanlara optimum hizmet sağlamak olan yayım sistemidir. Lokal ya da global ölçekte laboratuar ya da atmosferdeki araştırmaya ihtiyaç duyabilen WWW'nin bir çok yönü vardır. Sayısal hava tahmini önerir ki genişleyen aralıkta tahmin etmek, izleyen ayrıntı sağlandığı taktirde mümkün olabilir:

1- Atmosfer ve hava-yer sınırında yeterli başlangıç verisi varsa

2- Bütün önemli atmosferik ve sınır süreçleri, problemin fiziksel formülasyonunu yeterince kapsıyordu

3- Son derece sofistike bilgisayarlar ve yüksek derecede doğru ve kararlı nümerik prosedürler kullanılıyorsa... GARP'ın amacı bu hipotezleri test etmektir. Ön altprogramlar bireysel problem alanları ve bireysel coğrafik alanlara, atmosferik modellerin ve atmosferik önceden belirlenebilirliliğin ayrıntılı olarak denenmesi için ham verinin üretilmesiyle gerçek global ve bütün atmosferik gözlem programını kapsayan GARP'ın temel konusu ile giri?ilmi?tir.

Bu programlardan biri GARP Atlantik Tropikal Deneyi (GATE), tpopiklerde yağış üzerine doğuya ait alize rüzgarlarındaki geni? ölçekteki dalgaların etkilerinin ke?fini içeren tropik meteoroloji üzerine önemli veri sağladı. Hint Okyanusu Deneyi (INDEX), GARP Global Deney'den elde edilen meteorolojik veriyle entegre olmu? veri ile GARP'ın osinografik bir bileşenidir.