1. GRAVİTE YÖNTEMİNİN TEMELİ
Gravite yöntemi , temel jeofizik yöntemlerinden biridir. Yeraltnın homojen olmaması ve değişik yoğunlukta kayaçlann bulunması nedeniyle yerkürenin yerçekimi ivmesi g de küçük değişmeler meydana meydana gelir. Bu değişmelerin, yeryüzünde, özel aletlerle ölçülmesi ve bu değerlerin kıymetlendirilmesi, gravite yönteminin esasını teşkil etmektedir. Demek ki gravite yöntemi kısaca, yeraltındaki değişik yoğunluklardan oluşan yerçekimi ivmesi g nin küçük değişimlerini ölçmek ve bu ölçü değerlerini kıymetlendirerek yeraltında aranan cisim veya jeolojik yapı hakkında bilgi edinmektir. Bir maden yatağıyla yatağın etrafındaki kayacın yoğunlukları arasında fark yoksa , böyle bir maden yatağı gravite yöntemiyle bulunamaz . Ayrıca yeraltının hep yatay tabakalardan ibaret olması halinde de, bu durum gravite yöntemiyle saptanamaz. Gravite anomalileri yer altı jeolojisindeki yoğunluk farkından ileri geldiğinden, gravite haritasındaki her anomali aranan cevhere ait olmayabilir. Yeraltı jeolojisinin ve yoğunluk farklarının iyi bilinmesi değerlendirmede önemli rol oynar. Petrol aramalarında ,petrolle ilgili yapıyı, fay ve tuz damlandı ortaya çıkarmak ,sismik etütlere yardımcı olmak amacıyla gravite yöntemi uygulanmaktadır. Ayrıca, muhtelif tektonik üniteleri tetkik etmek ,büyük fay sistemlerini ortaya çıkarmak , genç tabakalar tarafından örtülmüş havzalarda mağmatik kütle sınırını araştırmak , yerkabuğunun kalınlığını incelemek amacıyla gravite yönteminden yararlanılmaktadır.
Bugün gerek karada ve gerekse denizlerde hem ekonomi , hem de bilimsel amaçlar için gravite etütleri yapılmakta olup , gün geçtikçe gravite yönteminin uygulanması önem kazanmakta ve gelişmektedir.
Gravite Anomalilerinin Kaynağı
Yeryüzünde ölçülen bütün gravite anomalileri kayaçlann yatay yoğunluk değişimlerinden ve düşey yoğunluk sınırlarının yatay olmamasından ileri gelirler. Eğer yeri oluşturan malzemeler yatay homojen yoğunluklu tabakalar olsaydı, yoğunluk düşey olarak değişse dahi hiçbir gravite anomalisi vermeyecekti. Eğer tabakalar farklı yoğunluklu kütlelerin bir araya gelmesiyle oluşmuşlarsa, yeryüzündeki bir noktadaki gravite değeri bu kütlelerin her birinin ayrı-ayrı gravite etkileri toplamından kaynaklanmaktadır. Genel olarak aşağıdaki jeolojik faktörler gravite anomalisine sebep olmaktadırlar:
1- Tortul kayaç tabakalarının yapısı ve yoğunluk sınırları. Yatay bozulmalar ve yatay yönde görülen yoğunluk değişimleri.
2- Kristalin temelin yüzey topografyası. Kristalin temel, tortul kayaçlarda daha yoğun olduğundan dolayı bu daha çok etkinliğe sahiptir.
3- Kristalin temelin iç yapısı. Kristalin temeli oluşturan kayaçlann yoğunluğu önemli biçimde farklılık göstermektedir ve bu nedenle de temelin iç yapısı çoğunlukla şiddetli gravite anomalileri oluştururlar. Petrografik ve yoğunluk etkisi temel derinliği büyük olmadığı hallerde etkili olmaktadır.
4- Yer kabuğunun derinlik yapısı. Yer kabuğunun heterojen yapısının gravite etkisi jeosenklinal bölgelerde daha fazla görülmektedir.
Bu faktörlerin her birinin gravite etkinliği incelenen arazinin genel jeolojik şartlarına bağlıdır.
Konuyu Favori Sayfanıza Ekleyin