Kaynak işlemi esnasında üzerinden kaynak akımının geçmesini sağlayan, iş parçasına bakan ucu ile iş parçası arasında kaynak arkını oluşturan ve gerektiğinde ergiyerek kaynak ağzını dolduran kaynak malzemesine ELEKTROD denir.

Yukarıdaki tariften de anlaşılacağı üzere elektrod ergiyen ve ergimeyen tip diye önce iki ana gruba ayırmak mümkündür.
a) Ergiyen tip elektrodlar:

- Örtülü elektrod
- Çıplak elektrod (MAG kaynağında kullanılan masif kaynak teli)
- Özlü elektrod
b) Ergimeyen tip elektrod

Bu tip elektrod kaynak esnasında ergiyerek kaynak ağzını doldurmazlar.
Sadece ucu ile iş parçası arasında kaynak arkı oluşur.
Doldurulması gereken bir kaynak ağzı varsa, oksi-asetilen kaynak yöntemin de olduğu gibi ark içinde ergiyen bir kaynak teline ihtiyaç vardır.

Elektrik Ark Kaynak yönteminde kullanılan elektrod; kaynağın gayesine göre de iki ana gruba ayrılır.
Bunlar :

a) Birleştirme kaynağı elektrodu
b) Dolgu kaynağı elektrodu
Birleştirme kaynağında kullanılacak elektrod:

- Yüksek dayanma mukavemeti
- Tokluk, süneklilik

Dolgu kaynağında kullanılacak elektrod da ise:

- İstenen yüzey sertliğini verebilmeli
- Aşınmaya dayanıklı olmalı
gibi özellikler aranır.
- Belli bir aşınma ömrüne sahip olmalı.



Rutil Tip Elektrod
Bu tip elektrod la çok kolay kaynak yapılabildiğinden geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bu yüzden acemi kaynakçı elektrodu diye de anılırlar.

Elektrod' un örtüsünün büyük bir kısmını Rutil (titan dioksit) teşkil eder.
İnce, orta ve kalın örtülü olarak imal edilirler.
Kaynak yaparken ergiyen metalin geçişi örtü kalınlığına göre değişir. Elektrodun örtüsü kalınlaştıkça ergiyen metalin geçişi ince damlalar halinde olur ve kaynak metalinin mekanik özellikleri de yükselir.


Rutil tip örtülü elektrodun özellikleri:

- Kaynak işlemi kolaydır.
- Çok yönlü kullanım imkanına sahiptir.
- Yumuşak bir arkla yanar ve sıçraması azdır.
- Yukarıdan aşağı hariç her pozisyonda kaynağa müsaittir.
- AC ve DC kaynak makinesi yakılabilir.
- Kaynak dikişinin görünümü güzel olur ve curuf kendiliğinden kalkar.
- Rutubete karşı hassas değildir.
- Dikiş metali dövülebilir.
- St42 ye kadar olan genel yapı çeliklerin kaynağında kullanılabilir.
NOT: Kalın malzemelerin kaynağında, kök pasoda bazik tip elektrodun kullanılması tavsiye edilir.



Bazik Tip Elektrodlar
Bir ülkede Bazik tip elektrod tüketim oranı, o ülkenin "makina imalat endüstrisi" seviyesinin önemli bir göstergesidir. Gelişmiş, endüstrileşme sürecini tamamlamış ülkelerde bu oran %50'nin üzerindedir.

Günümüz teknolojisinde karşılaşılan en önemli sorunlardan bir tanesi GEVREK KIRILMA' DIR. Gevrek kırılmaya karşı en dayanıklı kaynak dikişleri Bazik tip elektrodlarla elde edilir.


Özellikleri:

- Yüksek mukavemetli kaynak dikişleri verir.
- Mekanik özellikleri diğer tiplere nazaran daha üstündür.
- Sıcak ve soğuk çatlamaya meyli yoktur.
- Değişken yüklere maruz ve yüksek mukavemet aranan yerlerde kullanılır.
- Dikişe curuf girme ihtimali zayıftır.
- DC Kaynak makinalarının (+) kutbunda yanar.
- Kalın kesitlerin, rijit parçaların ve p,s gibi gayri sarfiyat elemanlarının yüksek olduğu Thomas çeliklerinin vazgeçilmez elektrodudur.


Kullanılırken dikkat edilecek hususlar:

1. Bazik tip elektrodların örtüsü rutubete karşı çok hassastır.
Bu bakımdan bu tip elektrodlar kullanılmadan önce 2 veya 3 saat süreyle 300-350 ºC de kurutulduktan sonra yakılmalıdır.

2. DC Kaynak makinaların da yakılması daha uygundur.

3. Bazik tip elektrodların yakılması özel bir tecrübeyi gerektirir.


Uygulama Alanları:

- Dinamik zorlamalar etkisinde kalan çelik konstrüksiyonlar.
- Makina parçaları
- Gemi inşa endüstrisi
- Basınçlı kap ve kazan üretimi
- Boru hatları ve çinko kaplı saclar.


Kaynak Edilen çelikler:

- Yapı çelikleri: st33, st37, st44, st42
- İnce taneli çelikler: ste255, ste355, ste420, wste255, wste355, wste420
- Kazan saçları: HI, HII, HIII, 17Mn4
- Boru çelikleri: ste2107, den ste360.7 ye kadar
- Makina yapım çelikleri: st50, st60, c55, ck55
- Boru çelikleri: st35.8, st45.8, st52.4
- Gemi sacları: A, BD, E
- Dökme çelikler: GS-38, GS-45, GS-52, GS-60, GS-62




Selülozik Tip Elektrodlar


Selülozik elektrodların örtü formülünün %30 kadarını selüloz ve diğer organik maddeler oluşturur. Bunların ark içinde yanması CO ve CO2 koruyucu gazlarını oluşturur. Ark güçlüdür, nüfuziyet diğer Elektrodlara oranla fazladır. Organik maddelerin tam yanması için su yardımına gerek vardır, bu nedenle selülozik elektrodların örtüsünde % 5'e kadar bir nem oranı aranır. Bu nem ihtiyacı elektrodun depolanmasında bir avantaj oluşturur, tekrar fırınlamak gerekmez, hatta zararlı olabilir.

Selülozik elektrodlar güçlü ark nedeniyle, yukarıdan aşağı dahil, her pozisyonda rahat kaynak yaparlar, derin nüfuziyet de güçlü bir kaynak dikişi oluşturur. Ancak bu elektrodların kaynağı sıçramalıdır ve çok duman çıkarır, kaynağın hareleri de kaba olur. Kök pasosu ustalık gerektirir.

Selülozik elektrodlar açık havada gemi inşa sanayi ve petrol boru hatları(pipe-line) kaynaklarında güvenle kullanılır.

Özellikle rontgen kontrolü istenen kaynaklarda tercih edilir.
NOT: Selülozik tip elektrodlar D.C. Kaynak makinalarının (+) kutbunda yakılmalıdır.
Kök paso kaynakların da elektrodun (-) kutupta yakılması tavsiye edilir.


Az Alaşımlı Elektrodlar

Bu Elektrodlar genelde bazik karakterde olurlar ve kaynak dikişi ile ana metalin aynı analizde olmaları istendiğinde kullanılırlar. Az alaşımlı çelikler ince iç yapıları, ısıya mukavemet, düşük ısılarda yüksek çentik mukavemeti, yüksek sürünme mukavemeti, semantasyona yatkınlık gibi özellikleri nedeniyle kullanılırlar. Alaşım elemanları genelde %3'ün altında Krom, Nikel, Molibden, Manganez, Bor, Vanadyum ve Bakır olabilir.
Az alaşımlı Elektrodların depolanması ve kullanımında bazik Elektrodlar için önerilen uygulamalar aynen geçerlidir.



Arctech Paslanmaz Çelik Elektrodları


Bu tür Elektrodlar rutil ve bazik örtülü olabilirler, bazik örtülüler kesinlikle doğru akım pozitif kutupta kullanılır. Bu gruba giren Elektrodlar, martenzitik, ferritik, ostenitik iç yapılı korozyona dirençli çeliklerin kaynağında kullanıldıklarından ve bu çeliklerin bileşimleri de birbirinden farklı olduğundan çok çeşitli türleri vardır.

Bu Elektrodlar AWS 5.4, DIN 8556, EN 1600 standartlarına göre ve ülkemizde de TS 2716'da sınıflandırılmıştır. Bu standartlar genellikle kaynak metalinin bileşimini belirten simgeler kullanmaktadır. Bazı tür Elektrodlar kaynak dikişinde krom karbür oluşumuna engel olmak amacı ile niobyum katılarak stabilize edilmişlerdir. Paslanmaz ve korozyona dirençli çeliklerin kaynağında kullanılan elektrodların bir grubu kaynak metaline geçecek olan alaşım elementlerini elektrod çekirdek telinden, diğer bir grubu ise elektrod örtüsünde bulunan metal tozlarından sağlar; birinci gruba girenler normal elektrod, ikinci gruba girenler ise sentetik elektrod olarak adlandırılır.

Paslanmaz çeliklerin kaynağında kullanılacak elektrodun seçiminde esas metalin bileşimi, bulunduğu ortamın özellikleri ve 2 çalışma ortamının sıcaklığı ile mekanik zorlamalar göz önünde bulundurulur.

Paslanmaz çelik elektrodlarla kaynak yapılırken Krom-Karbür olayına sebebiyet vermemek için ince çaplı elektrod, düşük akım ve kısa ark boyu ile çalışılmalıdır.
NOT: Paslanmaz tip elektrodlar kullanılmadan önce 2 veya 3 saat 250 - 300 C° de kurutulmalıdır.




Sert Dolgu Elektrodları


Abrazyon, kavitasyon, adhezyon, erozyon, yorulma, darbe veya korozyon gibi nedenlerle aşınan veya kırılan makine ve teçhizat parçaları sert dolgu kaynağı ile orijinal ölçülerine geri getirilir. Bu Elektrodlar DIN 8555 ve AWS A.5.13'de sınıflandırılmıştır.

Sert dolgu kaynaklarında olabildiğince düşük akım ve kısa ark boyu ile çalışmalıdır.

ABRATECH 60 ve ABRATECH 65 tipi sert dolgu elektrodlarında ise, yüksek ark boyu tercih edilmelidir.

Sert dolgu kaynağı yapılacak malzemenin niteliği bilinmiyorsa veya 3 pasodan fazla dolgu yapılması gereken hallerde düz bazik veya ostenitik bazik tip bir elektrodla sert dolgu pasolarının altına "tampon tabaka" kaynağı yapılmalıdır.
NOT: Yüzey sertliği 350 HBr Sertliğe ait olan dolgu kaynakları talaş kaldırılarak işlenebilir. Bu sertliğin üzerindeki dolgular talaş kaldırılarak işlenemez.



Dökme Demir Elektrodları


Dökme demir türleri kimyasal bileşimleri, metalürjik ve mekanik özellikleri nedeni ile ancak özel olarak bu işler için imal edilmiş elektrodlar ile kaynatılabilir. Bu tür elektrodlar esas metale benzer kaynak metali veren ve esas metalden farklı kaynak metali veren elektrodlar olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

Birinci gruba giren elektrodlar, alaşımsız çelik çekirdekli ve dökme demir (kır dökme demir veya sfero dökme demir) çekirdekli olmak üzere iki ayrı türdür ve bunlar iş parçasına 150 ÷ 750 ºC arasında bir öntav verilerek kullanılırlar. Öntav derecesi paçanın büyüklüğü, biçiminin karışıklılığı ve işlem sonrası kaynak bölgesinin işlenip işlenmeyeceği göz önüne alınarak saptanır. Bazı özel hallerde, örneğin; dökümhanelerde parça üzerinde görülen ufak çukurcuk ve çatlaklar parçanın şekli uygunsa ve kaynaklı bölge işlenmeyecekse öntav sız olarak ta bu elektrodlar (IRONTECH) ile tamir edilebilirler.

İkinci gruba giren elektrodlar (NICKELTECH) Sat nikel ve nikel esaslı elektrodlar ile bakır esaslı elektrodları (MONELTECH) kapsamaktadır.
Günümüzde dökme demir parçaların tamir kaynağında veya dökme demir parçalarının bir başka tür alaşımla birleştirilmesinde nikel ve nikel esaslı elektrodlar çok geniş bir uygulama alanına sahiptir.
Bu elektrodlar öntav gerektirmeden kullanılabilirler.



Oluk Açma ve Kesme Elektrodları


Demir esaslı ve demir dışı metallerden yapılmış çeşitli tür malzemelerde kaynak ağzı açılması, bozuk kaynak dikişlerinin temizlenmesi, kök pasonun oyulması, kırık veya birleştirilecek parçaların puntolama işlemi sonrası kaynak ağzı açılması işlemi ve oksi-asetilen yöntemi ile kesilemeyen parçaların kesilmesi için imal edilmiş elektrodlardır.

Bu elektrodların kullanımında ilave bir kaynak donanımına veya özel penseye gerek yoktur. Kaynak işleminde kullanılan kapasitesi yeterli bir kaynak makinasında bu tür elektrodlar kullanılabilir.

BLACKJET: Oluk açma elektrodu.

FASTCUT: Kesme ve oluk açma işlemleri için imal edilmiş elektrodlardır.


Genel Uygulama Alanları:

Blackjet: Oluk açma elektrodu.

- Kaynak ağzı açılması
- Bozuk kaynak dikişlerinin temizlenmesi
- Kök pasosunun oyulması
- Kırık veya birleştirilecek parçaların puntalama işlemi sonrası kaynak ağzı açılma işleminin yapılması.
- Perçin, Cıvata, Perno gibi elemanların parçadan çıkarılması.

Fastcut: Kesme ve oluk açma elektrodu.

- Levhalardan parça çıkarılması
- Kaynak ağzı hatırlığı
- Delme işlemleri
- Kök pasosunun oyulması
- Oksi asetilen yöntemi ile kesilemeyen parçaların kesilmesi
- Döküm yolluklarının kesilmesi.
- Hatalı kaynak dikişlerinin sökülmesi


[Misafirler Kayıt Olmadan Link Göremezler Lütfen Kayıt İçin Tıklayın ! ]
sitesinden alınmıştır.