Aktif Spor ve Boş Zaman Teknik Tekstilleri

(Sporttech)

Olimpiyatlar, dünya şampiyonaları, ve diğer bölgesel sportif aktivitelere verilen önem

gün geçtikçe artmaktadır. Bu müsabakalarda yarışan sporcuların giydikleri giysiler ve

kullandıkları malzemeler bu müsabakalardaki başarılarında önemli rol oynayabilmektedir.

Yüksek performans sağlayan, her türlü hava şartlarında vücut ısısını dengede tutan ve faaliyet

gösterilen spor dalındaki ihtiyaçlara göre tasarlanan sportif giysiler ve malzemeler için talep

son yıllarda büyük artış göstermektedir. Pazarda büyüme oranları ortalamanın epeyce

üzerindedir ve birim değerleri genellikle yüksektir. Spor sektörü, yenilikleri kabul eden bir

yapıdadır ve yeni lifler, kumaşlar ve kaplamalar geliştirenler en azından başlangıçta bu

piyasayı hedeflemektedirler.

Giysilerin ve ayakkabıların performansında tekstil kullanımının çok önemli

uygulamaları hariç tutulsa bile, teknik tekstillerin spor ve serbest zaman ürünleri piyasasında

kullanımı için çok sayıda olanak bulunmaktadır. Uygulamalar birbirinden farklıdır ve spor

sahalarında kullanılan yapay çimlerden, raket çerçeveleri, olta kamışları, golf değneği ve

bisiklet gövdeleri için geliştirilmiş karbon kompozitlere kadar uzanmaktadır. Görülen diğer

kullanım alanları balon kumaşları, paraşüt kumaşları ve yelken bezleridir.45

Tekstil malzemeleri hemen hemen bütün spor aktivitelerinde kullanılır hale gelmiştir.

Spor giysileri olarak kullanılan tekstiller yüksek performans özelliği olan lif ve kumaşlardan

oluşmaktadır. Örneğin yüzücü mayoları, jimnastik ve kayak giysileri, orjinal boylarının 5 katı

daha fazla uzama özelliğine sahip Spandex, Lycra ve Elastan olarak isimlendirilen poliüretan

köpük (PUR) liflerinden yapılmaktadır. Bu lifler diğer doğal liflerle karışım halinde

kullanılabilir.

Günlük yaşantımızda genelde pamuklu giysileri tercih etmemize rağmen terleme

sonucu kumaşın üzerinde oluşan nem giysiyi de ağırlaştırmaktadır. Bu nedenle, çok aktif spor

giysilerinde, üzerinde nem tutmadığı için sentetik lifler tercih edilmektedir. Günümüzde spor

giysilerinde istenen üç önemli özellik vardır. Bunlar sırası ile; rüzgar, su ve hava şartlarından

korunma, ayrıca ısı izolasyonu özelliği, buhar geçirgenliği (vücut buharını giysinin tüm

katlarından dışarı vermesi gerekir), esneklik özelliği olmalıdır (sporda hareket özgürlüğü

sağlanmalıdır).

Spor ekipmanlarında, tekstil yapılı kompozitlerin kullanımı gittikçe artmaktadır.

Örneğin bisiklet tekerleği, tenis raketi, golf sopaları, kayak ve sörf ekipmanları, futbol ve

beyzbol topları gibi bir çok yerde kullanılmaktadır. Son zamanlarda fonksiyonel sportif

giysilerde, ısının düzgün olarak dağılmasını sağlayan ve sıcaklığı 38 ° C , 34 ° C ve 30 ° C de

ayarlayan “mobilthermo” giysiler kullanılmaktadır. Ayrıca özel bitim işlemleri ile kumaşların

gereken performans özellikleri geliştirilmektedir. Örneğin polivinil klorür (PVC) mikro

gözenekli kaplamalar ile nefes alabilen kumaşlar geliştirilmiştir. Günümüzde vücut terini

emip, hızlı bir şekilde kurumasını sağlayan spor giysiler önem kazanmaktadır. Bu giysilerde

“fieldsensor”, “cubesensor”, “coolmagic” ve “aerosensor” gibi varyasyonlar bulunmaktadır.

Ayrıca spor giysilerde hem işlevsellik hem de hijyen özellikleri birlikte olmalıdır. % 100

polyester kumaşlar kolay bakım ve çabuk kuruma özelliklerinin yanında çevreye istenmeyen koku verebilirler.

Bu nedenle spor giysilerine bu kokuyu azaltmak için antimikrobiyal bitim

işlemleri uygulanmaktadır. Ozon tabakasının delinmesi sebebi ile ultraviyole ışından korunma

son yıllarda önem kazanmıştır. Dolayısıyla ultraviyole koruyucu kimyasallar spor giysilerde

yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 46

Spor giysi ve malzemeleri üreten firmalar son zamanlarda son derece gelişmiş ürünler

üretmeye başlamışlardır. Örneğin, Adidas, makine, elektronik ve biyonik mühendislerden

oluşan yaratıcı tasarım ekibi tarafından geliştirilen, her biri sporcuların ihtiyaçlarına göre

belirlenmiş ve tamamen performans artırıcı olarak tasarlanmış spor teknik tekstilleriyle ilgili

üç teknoloji geliştirmiştir.

- Clima Cool: ClimaCool®, hava ne kadar sıcak olursa olsun sporcuların

optimum vücut ısısında kalmalarını sağlamaktadır. Adidas, ClimaCool®

teknolojisini İngiltere’deki Loughborough Spor Üniversitesi’nden Dr.George

Haveinth’in katkılarıyla gerçekleştirmiştir. Havenith’in yardımıyla erkek ve

kadın sporcular için ayrı ayrı vücut haritaları çıkarılarak insan vücudunun

farklı egzersiz düzeylerinde, farklı spor dallarında, farklı vücut yapılarında

ve yaşlarda vücudun hangi bölgesinde ısının arttığı tam olarak belirlenmiştir.

Adidas bu araştırmaya dayanarak önemli sıcaklık ve terleme bölgelerine

nemi emerek vücudun dışına atan üç boyutlu kumaşlar yerleştirmiştir. Kritik

ısı bölgelerinde bulunan bu kumaşlar, vücut tarafındaki bölümlerinde

yüzlerce küçük deliğe sahip gövdeden uzakta bulunan bu delikler, giysinin

gövdeye yapışmasını önleyerek deri üzerindeki havalandırmayı optimum

seviyeye getirmektedir. Ayrıca, formada yaka içine yerleştirilen iletken bant

da sıcaklığın ısınma bölgesinden çekilmesini sağlayarak beyne soğutma

sinyali göndererek sürekli olarak soğuma algısı yaratmaktadır. ClimaCool®

teknolojisinin geliştirme ve test sürecinde yer alan dünya rekoru sahibi ve

olimpiyat altın madalyalı atlet Haile Gebrselassie, Atina’da Clima Cool

tekstil ürünleri ve Adidas yarış ayakkabısıyla mücadele etmiştir.

- Jen Concept: Adidasın yüzme dalındaki uzmanları ile, Olimpiyat altın

madalyalı yüzücü Ian Thorpe’nin 3 yıllık bir işbirliği ve çalışmalarının

sonucu tasarladığı yeni bir teknolojidir. Türbülans etkisini azaltmak için

jetlerin ana gövdelerine yerleştirilen oluklardan esinlenilerek tasarlanan

mayolarda, sırt kısmına yerleştirilen yivler, yüzme sırasında yüzücünün

sırtındaki suyun akışkanlığını artırıyor ve yüzücünün sırtına binen suyun

ağırlığını ortalama 70 kg azaltarak, yüzme performansında yüzde 3 artış

sağlıyor. Yüzme sporunun, saniye farkıyla, altın ve gümüş farkı getirdiği

düşünüldüğünde, bu avantajların ne kadar önemli olduğu aşikardır.

- Formotion: Adidas’ın yeni geliştirdiği Formotion hem atletin kas sistemini

destekliyor hemde koşu sırasında vücudunun doğru duruşu almasına yardım

ediyor. Adidas teknoloji geliştirme ekibinin dört yıllık çalışma sonucunda

tasarladığı koşu mayosu sayesinde daha etkin bir hareket sağlanabiliyor.

Dizin hemen üstünde yer alan enerjiyi transfer ederek lycra power (güç

şeritleri) bacağı sararak, güç kontrol altına alınıyor. Bu enerji, karın kaslarına

güç merkezinden geçip, atleti ileri doğru hareket ettiriyor. ABD Olimpiyat elemelerinde beş atlet yeni adidas

Formotion TM mayoyu giymiştir. Bu

atletler, olimpiyat şampiyonu Maurice Greene, 200 metre dünya şampiyonu

John Capel, 200 metrede gümüş madalya kazanan Darvis Patton, 100 metre

dünya şampiyonu Torri Edwards ve yeni umut Allyson Felix’tir.