İPLİK BÜKÜMÜ


1.AMAÇ
Deneyin amacı; ipliğin birim uzunluktaki büküm sayısı ve büküm yönünün belirlenmesi.

2.GENEL BİLGİLER

Tekstil sektöründe kumaş üretimi için hammadde olan iplik; liflerin temizlenmesi , paralelleştirilmesi, istenilen uzunluğa kadar çekilerek inceltilmesi, bükülerek mukavemet kazandırılması ve sarılması sonucu elde edilir. İpliklerin en önemli özelliklerinden biride bükümüdür.ipliğin mukavemetli olabilmesi için bükülmesi lazımdır. Büküm miktarı arttıkça, ipliğin mukavemeti de artar. Ancak bu artış bir sonsuz olmayıp bir kritik noktayı aşınca, bükümün çoğalmasına rağmen, iplik mukavemeti süratle düşmeye başlar. Bu nedenle zorunlu olmadıkça fazla bükümle çalışmak tavsiye edilmez.
İplikteki büküm meydana gelecek yüzeyin cinsine göre değiştiği gibi (örgü,dokuma,halı,havlu,…vs.), ipliği oluşturan makinelerin (open-end, ring) özelliklerine ve cinsine göre de farklılık gösterebilir.
İpliklerde büküm yönü S (sol büküm) ve Z (sağ büküm) harfleri ile gösterilir. Büküm miktarını ve yönünü değiştirerek çeşitli kumaş efektleri elde edilebilir. Bunlardan bazıları gözle görülebilir, bazıları kumaşın tutumunu değiştirir, bazıları da mekaniktir. Örneğin bir kumaşın dokunmasında çözgüde hem “S” hem de “Z” bükümlü iki ayrı tip iplik kullanılması ve dolayısı ile bu ipliklerden ışınların farklı yollarla yansıması nedeni ile yollu kumaş etkisi görülür.

El ile büküm yönünü tayin etmenin yolu: Her iki elin baş parmağı ile işaret parmağı arasında kısa bir iplik numunesi tutulur. Sağ el ile sağa doğru bükülür. İplik bükümü açılarak iplik mukavemetini kaybediyor veya uç kısımlarda elyaf paralel hale geliyorsa “Z” bükümdür. Şayet ipliğin bükümünde artış kaydediliyor ise “S” bükümdür.

3.DENEY DÜZENEĞİ


Büküm ölçme cihazı: Sabit bir iplik sıkıştırma çenesi ile iki yönde dönebilen ve iplik doğrultusunda hareket eden bir sıkıştırma çenesinden ibarettir. Hareket eden çenenin dönüş sayısı bir sayaç aracılığı ile sayılabilir. Çeneler arası uzaklık 25-250 mm ye ayarlanabilir.Cihazda bükümün açılmasından doğan uzamayı alacak düzen ile ipliği çeneler arasında belirli bir gerginlikte tuta bilecek bir düzen bulunmaktadır. Bu gerginliği sağlayacak ipliğin numarasına göre ağırlıklar mevcuttur.

4. DENEYİN YAPILIŞI

İlk etapta “Z” büküm mü, yoksa “S” büküm mü olduğunu elimizle kontrol edilmiş ve “Z” büküm olduğu görülmüştür. Numunemiz 250 mm mesafelik metoda göre ayarlanmıştır. Bir ucu çenelere sıkıştırılmış diğer ucuna da iplik numarası ile orantılı ve ipliği belli bir gerginlikte tuta bilecek ağırlık takılmıştır. Bu ikinci uç da çeneye sıkıştırılarak bükümün açılmasından dolayı uzamayı gösteren kadranın ibresi sıfıra ayarlanmıştır.
Hareket eden çene, ipliğin bükümünü alacak yönde çevrilmeye başlayınca ibre hareket etmiş iplik tamamen açıldıktan ve ters yönde bükülmeye başladıktan sonra ibre tekrar eski yerine gelmiştir. Sayaçta okuduğumuz değer 500 mm için büküm sayısını vermiştir. Çünkü 250mm’yi önce çözüp daha sonra ters yönde tekrar bükerek ilk mesafenin iki katını veren sayaç miktarını bulmuş olduk. Bu değeri iki ile çarparak bir metredeki büküm sayısı bulunmuştur.

5. SONUÇLAR

Yapılan on üç deney için ölçüm değerleri aşağıdaki tabloda verilmiştir


Deney No 0,5 m’ deki ölçüm değeri 1 m’ deki ölçüm değeri
1 384 768
2 406 812
3 393 786
4 471 942
5 376 752
6 397 794
7 381 762
8 384 768
9 431 862
10 424 848
11 438 876
12 431 862
13 390 780
Ortalama 408 816
St. Sapma 6,83 13,66
Değişim katsayısı 1,67 1,67